Trong khuôn khổ chuyến công du châu Á, khi phái đoàn Mỹ do bà Nancy Pelosi dẫn đầu hạ cánh xuống Đài Loan vào ngày 2 tháng 8, Trung Quốc đưa ra chỉ trích ngay. Bộ Ngoại giao Trung Quốc ra tuyên bố nói rằng chuyến thăm đã gửi tín hiệu sai cho "lực lượng ly khai" của Đài Loan, và quân đội Trung Quốc thông báo sẽ tiến hành các cuộc tập trận tại 6 khu vực mà trên thực tế là bao vây Đài Loan.
Bất chấp cảnh báo của Trung Quốc, bà Pelosi đã gặp Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn vào ngày hôm sau và tuyên bố: "Sự đoàn kết của Mỹ với Đài Loan hiện quan trọng hơn bao giờ hết".
Vào ngày 4 tháng 8, quân đội Trung Quốc tổ chức tập trận bắn đạn thật quy mô lớn xung quanh Đài Loan. Theo quan chức Đài Loan, quân đội Trung Quốc đã phóng 11 tên lửa đạn đạo, trong đó có 4 tên lửa bay qua Đài Loan. 5 tên lửa bay vào Vùng Đặc quyền Kinh tế của Nhật Bản.
Bộ Quốc phòng Đài Loan cho biết máy bay và tàu thuyền của Trung Quốc đã vượt qua đường trung tuyến ở eo biển Đài Loan, một vùng đệm không chính thức ngăn cách hai bên.
Vì sao bà Pelosi bỏ qua cảnh báo của Trung Quốc?
Chính quyền của Tổng thống Mỹ Joe Biden luôn muốn tránh gia tăng căng thẳng với Trung Quốc, nhưng Chủ tịch Hạ viện là người chỉ trích Bắc Kinh từ lâu và bà nhắm đến cuộc bầu cử giữa kỳ của Mỹ dự kiến diễn ra vào mùa thu năm nay. Có khả năng bà tính toán rằng việc ủng hộ Đài Loan và đối đầu với Trung Quốc sẽ lấy lòng cử tri ủng hộ mình.
Vì sao Trung Quốc lại tức giận như vậy?
Quan điểm của Bắc Kinh là chỉ có một chính phủ Trung Quốc và theo nguyên tắc một Trung Quốc, Đài Loan là một phần lãnh thổ không thể xâm phạm của Trung Quốc. Mỹ không có quan hệ ngoại giao chính thức với Đài Loan, nhưng Mỹ vẫn giữ các mối quan hệ không chính thức bền chặt đến mức bán cả vũ khí cho Đài Loan, theo Đạo luật Quan hệ Đài Loan.
Các chuyến thăm trước đây của các phái đoàn Mỹ tới Đài Loan đã khiến Bắc Kinh lên tiếng "quan ngại", nhưng chuyến thăm của bà Pelosi, người đứng thứ hai trong danh sách kế nhiệm tổng thống, dường như đã vượt qua ranh giới. Chuyến thăm diễn ra ngay sau khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình điện đàm với ông Biden và cảnh báo ông ngừng "can thiệp" vào Đài Loan.
Ông Tập cũng đang hướng tới Đại hội toàn quốc của Đảng Cộng sản Trung Quốc được tổ chức 5 năm một lần sẽ diễn ra vào mùa thu năm nay. Dự kiến, ông sẽ trúng cử nhiệm kỳ thứ 3 lãnh đạo đảng, một việc chưa từng có tiền lệ, nhưng ông phải cho công chúng và đảng thấy rằng ông xứng đáng với bầu chọn đặc biệt đó. Ông không thể để mọi người nghĩ là việc thống nhất Đài Loan đang trở thành một khái niệm ngày càng xa vời.
Ông Tập cần thể hiện sức mạnh để đánh lạc hướng về chính sách "Không COVID" vốn không được ủng hộ lắm và nền kinh tế đang phát triển chậm lại. Có thể ông đang tính toán rằng việc nhấn mạnh Mỹ là kẻ thù nước ngoài và coi Đài Loan là vấn đề quan trọng nhất của quốc gia sẽ giúp đạt mục tiêu này.
Chủ trương thống nhất Đài Loan của Trung Quốc
Thống nhất Đài Loan là mục tiêu của Đảng Cộng sản Trung Quốc kể từ thời Mao Trạch Đông. Đảng Cộng sản thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa vào năm 1949 sau khi đánh bại Quốc dân đảng trong một cuộc nội chiến. Quốc dân đảng rút về Đài Loan.
Chủ tịch Tập Cận Bình đã nhiều lần nói "nhiệm vụ lịch sử là thống nhất tổ quốc phải được hoàn thành và nhất định sẽ hoàn thành".
Áp lực quân sự đối với Đài Loan
Vào ngày 10 tháng 8, Quân đội Trung Quốc thông báo kết thúc tập trận xung quanh Đài Loan nhưng nói rằng sẽ theo dõi chặt chẽ bất kỳ thay đổi nào trong tình hình ở eo biển Đài Loan. Quân đội Trung Quốc cũng cho biết sẽ tiếp tục tiến hành huấn luyện và tổ chức tuần tra sẵn sàng chiến đấu thông thường để bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia.
Các chuyên gia cho rằng sự phô trương lực lượng của Trung Quốc là nhằm gieo rắc nỗi sợ hãi cho Đài Loan và để bình thường hóa áp lực quân sự đối với Đài Loan. Điều này có nghĩa là các cuộc tập trận có thể là tiền đề cho các hành động thường xuyên và ngày càng hung hăng vốn có thể đẩy các bên đến gần bờ vực hơn. Giờ đây, việc hạ nhiệt cuộc khủng hoảng có thể khó khăn hơn bao giờ hết vì vấn đề không chỉ là mâu thuẫn cục bộ mà còn liên quan đến chính trị trong nước ở Trung Quốc và Mỹ.
